GENEL HATLARI İLE ANONİM ŞİRKET
Türk hukukumuzda ticari şirketler; anonim, limited, komandit, kolektif ve kooperatiften ibaret olup adi şirket, Türk Ticaret Kanunu’nda değil, Türk Borçlar Kanunu’muzda düzenlenmiştir. Bu yazımızda anonim şirket hakkında genel çerçevede bir bilgilendirme sunuyor olacağım. Anonim şirket, TTK. Md. 329’da ‘(1) Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. (2) Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur.’ şeklinde tanımlanmıştır. İlgili tanım ile anonim şirketin, bir veya birden fazla gerçek veya tüzel kişi ile kurulabilecek, sermayesinin belirli ve paylara bölünmüş olması gerektiğini ve de borçlarından sadece mal varlığıyla sorumlu bir tüzel kişilik olduğunu anlamaktayız. Ortakların anonim şirket borçlarından sorumluluğunun ise sınırlı olduğunun altını çizmeliyiz.
Anonim şirkete, ticaret yapma yasağı bulunan kimseler de ortak olabilir, devlet memurları gibi. Anonim şirket kuruluşunu zorunlu kılan iş ve faaliyetler, bankacılı faaliyetleri, sigortacılık faaliyetleri ve finansal kiralama işlerinin yürütülmesi olarak sayılmaktadır. Anonim şirket, hisse senetlerini halka arz edilebilir ve böylelikle halka açık şirket olabilirler. Anonim şirketler, kanunda yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilmektedir. Anonim şirket kuruluşu için gerekli en az sermaye miktarı, TTK. Md. 332 gereğince belirlenmiştir. Bu hali ile anonim şirketin kuruluşunda, tamamı sözleşmede taahhüt edilmiş esas sermaye, 50.000,00 TL’den aşağı olamaz. Esas sözleşmede payların kaça bölündüğü ve her bir payın değeri sözleşmeye yazılmalıdır. Sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde ise başlangıç sermayesi yüz bin Türk Lirasından aşağı olamaz. Şirketin kuruluşu, Şirket esas sözleşmesinin tamamı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izniyle kurulacak olan anonim şirketlerde izin alınmasını, diğer şirketlerde esas sözleşmenin noterde tasdikini izleyen 30 gün içinde şirket merkezinin bulunduğu ticaret siciline tescili ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilanıyla olur. (TTK. Md.335/1). Şirket, tüzel kişiliğini ise ticaret siciline tescili ile kazanır.
Anonim şirketin ticaret siciline tescilinden önce, eğer şirket nam ve adına işlem yapılmış ve/veya taahhüt altına girilmiş ise şirket adına işlem yapanlar ve taahhütlere girişenler, bu işlem ve taahhütlerden şahsen ve müteselsilen sorumlu olacaktır. Ancak, işlem ve taahhütlerin, ileride kurulacak şirket adına yapıldığı açıkça bildirilmiş ve şirketin ticaret siciline tescilinden sonra üç aylık süre içinde bu taahhütler şirket tarafından kabul olunmuşsa, yalnız şirket sorumlu olur. (TTK.355/2)
Anonim şirket kuruluşu için, esas sözleşmenin yazılı olarak hazırlanması ile sözleşmede tüm ortakların imzalarının bulunması ve noterce onaylanması şarttır. TTK. Anonim şirket kuruluş belgelerini ‘(1) Esas sözleşme, (…) (3) değerleme raporları, ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dâhil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler (…) (2) kuruluş belgeleridir. Bunlar, sicil dosyasına konulur ve birer nüshaları şirket tarafından beş yıl süreyle saklanır.’ Şeklindeki 336. Maddesinde saymıştır.
Anonim şirkete kuruluş amacı ile sermaye olarak getirilemez şeyler: kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklardır. Ayni sermayenin ve kuruluş aşamasında devir alınacak mallar ile işletmelerin değeri, bilirkişilerce belirlenecektir. Bu konuda değerlemeyi yapacak bilirkişilerin seçiminde yetkili ve görevli mahkeme, şirketin kuruluş merkezi yer Asliye Ticaret Mahkemesidir. Anonim şirket esas sözleşmesinde gösterilen pay bedellerinin ödenmesi hususunda, nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmi dört ay içinde ödenir şeklindeki emredici hükümlere uyulması gerekmektedir. Payların çıkarma primlerinin tamamı da tescilden önce ödenir.
Anonim şirket kuruluş esas sözleşmesinde bulunması zorunlu hususlar TTK. Md. 339’da tek tek sayılmış olup; şirketin ticaret ünvanı, şirketin merkezinin bulunduğu yer, şirketin işletme konusu, sermayesi, payları ve bu payların değerleri ve bunların ödenme şekil ve zamanları, payların nama ve hamiline yazılı olacakları, sermaye olarak paradan başka konacak haklar ve bunların değerleri, bunlara karşılık verilecek paylar, belirli paylara tanınan imtiyazlar, devir şartları, şirketin kuruluşu için şirket hesabına alınan mallar ve haklar ile bunların değerleri, şirketin kurulmasında yer alanlara hizmetleri gereği ödenecek bedeller, kuruculara, yönetim kurulu üyelerine ve diğer 3. Kişilere şirket karından sağlanacak menfaatler, yönetim kurulu üyelerinin sayısı, şirketi temsile yetkili olan kimseler, genel kurulun toplantıya çağrılması şekil ve şartları ile esasları, oy hakkı, şirketin süre ile sınırlandırılması halinde ilgili süre, şirkete ait ilanların ne şekilde yapılacağı, pay sahiplerinin taahhüt ettikleri pay miktarları ve bunların değerleri, şirketin hesap dönemine ilişkin bilgileridir.
Anonim şirket yönetim kurulunca sevk ve idare edilir. Yönetim kurulu, en az bir gerçek veya tüzel kişiden oluşmalıdır ancak üye sayısının üst sınırı olmayıp yönetim kurulu üyesinin görev süresi 1 yıl olup esas sözleşmeyle en fazla 3 yıla kadar uzatılabilir. Esas sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça eski üyeler ibra edilmiş olmaları şartıyla tekrar yönetim kuruluna seçilebilir. Yönetim kurulu üyeleri genel kurul tarafından seçilir iken ilk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşme ile atanır. Yönetim kuruluna seçilebilmek için gerçek veya tüzel kişi olmak, tam ehliyetli olmak veya seçilme engellerinin olmaması gerekir.
Yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri bulunmaktadır. Bunlar;
- şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi,
- şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi,
- muhasebe ve finans denetimi ile bu hususlarda gerekenlerin ifası,
- borca batıklık halinde mahkemeye bildirimde bulunma,
- müdürlerin ve aynı yetkiye sahip kimselerle imza yetkisine sahip kimselerin atanması ile görevden alınması,
- yönetimle görevli kişilerin, kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergeye ve talimatlara uygun hareket edip etmediklerinin denetim ve gözetimi,
- pay defterinin tutulması, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun düzenlenmesi, açıklanması, genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesidir.
Yönetim kurulu üyeleri ve görevlileri, görevlerini yerine getirirken tedbirli bir yönetici gibi özenle davranmakla ve dürüstlük kuralına uygun biçimde şirket menfaatlerini gözetmekle yükümlüdürler. Yönetim kurulu, her yıl üyeleri arasından bir başkan ve başkanın bulunmadığı zamanlarda ona vekalet etmek üzere en az 1 başkan vekili seçmektedir. Yönetim kurulunu toplantıya çağırma ve gündemi belirleme yetkisi de yönetim kurulu başkanındadır. Yönetim kurulu başkanı görev ve yetkilerini ifa ederken her işi kendisi bizzat yapmak zorunda bulunmayıp kurul, içlerinde yönetim kurulunun da bulunacağı komite ve komisyonlar oluşturabilir. Esas sözleşmede aksi belirtilmedikçe yönetim kurulu toplantı yeter sayısı, üye tam sayısının çoğunluğu; karar yeter sayısı ise toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğudur.
Temsil yetkisi yönetim kurulunda olan anonim şirketlerde çift imza prensibi, esas sözleşmede aksi belirtilmedikçe, yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa, şirket adına düzenlenen bir evrakın, geçerli olabilmesi için en az iki yönetim kurulu üyesi tarafından imzalanması gerekliliğini ifade etmektedir.
Temsil yetkisine haiz yönetim kurulu üyeleri ve bunların yönetimi ne şekilde gerçekleştireceği (birlikte temsil mi tek başına temsil mi) kararının noterde onaylanmış bir suretinin ticaret sicilinde tescil ve ilanı gerekmektedir. Temsil yetkisine sahip yönetim kurulu, yetkisini devredebilir. Temsil yetkisi yönetim kurulu üyesi olan bir kimseye verilmişse ilgili üyeye murahhas üye; yönetim kurulu üyesi olmayan bir kimseye temsil yetkisi verilmiş ise bu halde ilgili kişiye murahhas müdür denilmektedir.
Temsil yetkisine sahip kimse veya kimseler, şirketin işletme konusuna giren her türlü olağan işleri yapmaya, (olağanüstü işlerde ise tüm ortakların oybirliği ile karar alması aranır), şirket adına hukuki işlemleri yürütmeye ve bunlar için şirket ünvanını kullanmaya yetkilidirler.
Temsile yetkili kimselerin iyiniyetli 3. Kişilerle yaptığı işletme konusuna giren işlemler de şirketi bağlar. Bunun istisnasını, 3. Kişinin işlemin, şirketin işletme konusu dışında olduğunu biliyor olması veya durumdan işlemin, işletme konusu dışında bulunduğunun bilinebilecek durumda olması hali oluşturmaktadır. Ancak işbu halde şirket yapılan işlemle bağlı kılınamaz.
Miktarı esas sözleşme veya genel kurul kararı ile belirlenmek şartıyla yönetim kurulu üyelerine;
- huzur hakkı,
- ücret,
- ikramiye,
- prim ve
- yıllık kardan pay ödenebilir.
Anonim şirkette, şirket içinde gerçekleştirilen denetime iç denetim (denetimde yönetim kurulu üyelerinin bulunması veya bu hususta komisyon kurulması hali); şirket dışında yetkili bir kurum veya 3. Kişi tarafından gerçekleştirilen denetim haline veya bağımsız denetime, dış denetim denmektedir.
Anonim şirketlerde genel kurul ise, ikinci en önemli organ olup aldığı kararlar yönetim kurulunca ifa edilir. Genel kurul, pay sahiplerinin şirket işlerine ilişkin haklarını kullanmasına olanak sağlar. Genel kurul, yılda en az bir kere, belirli toplantı usullerine uymak kaydı ve belirli bir gündemi görüşmek üzere toplanır. Genel kurul, her faaliyet dönemi sonundan itibaren 3 ay içinde toplanmakta olup bu toplantıya olağan genel kurul adı verilir ve bu toplantıda yönetim kurulu ve denetçi seçimi gerçekleştirilir, kar dağıtımı, finansal tablolara ilişkin kararlar vs. görüşülür. Ancak genel kurulun karar almasını gerektirecek, olağan genel kurulun yapılması tarihi sonrası bir olayın vukuu bulması veya mevcudiyeti halinde toplanan genel kurula ise olağanüstü genel kurul adı verilir. Genel kurulun yetkileri, kanunda gösterilmiştir. ‘(1) Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hâllerde karar alır.
(2) Çeşitli hükümlerde öngörülmüş bulunan devredilemez görevler ve yetkiler saklı
kalmak üzere, genel kurula ait aşağıdaki görevler ve yetkiler devredilemez:
a) Esas sözleşmenin değiştirilmesi.
b) Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim
gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları.
c) (Değişik: 26/6/2012-6335/22 md.) Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin
seçimi ile görevden alınması.
d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr
payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra
katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması.
e) Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi.
f) Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı.
(3) Tek pay sahipli anonim şirketlerde bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerine
sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için
yazılı olmaları şarttır’ (TTK.Md. 408)
Genel kurul toplantıya, esas sözleşmede gösterilen şekilde şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanan ilanla çağrılır. Bu çağrı ilan ve toplantı günleri hariç olmak üzere, toplantı tarihinden en az 2 hafta önce yapılmalıdır. Toplantı günü ile gündem, ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler pay defterinde yazılı pay sahipleriyle önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahiplerine, iadeli taahhütlü mektupla bildirilir.
Genel kurul karar nisabında sermaye miktarına bakılmaktadır; toplantı ve karar nisabında, kişi bakımından kaç kişinin olumlu oy verdiği değil, sermaye miktarı önemlidir. İstisnaları mevcuttur. İlk toplantıda öngörülen yeter sayı sağlanamadığı takdir ikinci bir toplantı yapılır. İkinci toplantının yeter sayısı ise şirket sermayesinin en az üçte birini oluşturmaktadır. Kararlar ise yine toplantıya katılan sermayenin çoğunluğu ile alınabilecektir.
Genel kurulda sermayenin tümünü oluşturan paylarının sahiplerinin veya temsilcilerinin oybirliği ile alınması gereken kararlar:
- sermayenin tamamlanmasına ilişkin kararlar (bilanço zararlarının kapatılması amacıyla),
- şirket merkezinin yurt dışına taşınması hakkındaki kararlardır.
Genel kurulda sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oyu ile alınabilecek kararlar;
- şirketin feshine ilişkin kararlar,
- şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesine ilişkin kararlar,
- imtiyazlı pay oluşturulmasına ilişkin kararlar,
- sermaye azaltımı kararı,
- tahvil vb. borçlanma senedinin çıkarılması kararlarıdır.
Yukarıda da izah ettiğimiz gibi anonim şirketler, kazanç elde etmek ve elde edilen kazancı bölüşmek amacı ile kurulurlar. Ancak bu amaçlara ulaşılamamasının ve bu amacın ortadan kalkmasının doğal sonucu olarak ise sona erme şirket için gerçekleşecektir. Anonim şirketlerin sona erme sebepleri genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılmakta olup genel sebepleri: esas sözleşmede süre öngörülmüş ise bu sürenin sona ermesi, şirket kurulurken esas sözleşmede öngörülmüş herhangi bir sona erme sebebi mevcut ise bu sebebin gerçekleşmesi, genel kurul kararı, iflas kararı verilmesi ve kanunda öngörülen diğer haller olarak; özel sebepleri ise, organ eksikliği ve haklı nedenle fesih olarak sıralayabiliriz. Şirketlerin sona ermesi kendiliğinden veya bir mahkeme kararı ile gerçekleşmektedir. Şirketin sona ermesinin ardından şirket mal varlığının tasfiye edilmesi gerekecek olup bunun istisnasını şirketlerin birleşme veya bölünme nedeniyle sona ermesi oluşturmaktadır. İşbu halde tasfiye gerçekleştirilmeyecektir. Sona erme iflastan veya mahkeme kararından başka bir sebep ile gerçekleşmiş ise yönetim kurulunca ticaret siciline tescil ve ilanı zorunludur. Tasfiye hâlindeki şirket, pay sahipleriyle olan ilişkileri de dâhil, tasfiye sonuna kadar tüzel kişiliğini korumaya devam edecektir. Ancak işbu hal devamında artık ticaret ünvanını ‘’tasfiye halinde’’ ibaresi eklenmiş hali ile kullanacak olup şirket organlarının tüm yetkileri de tasfiye amacıyla sınırlı olacaktır.
Saygılarımla,
Av. Pınar Barış
0 532 154 54 90
İnönü Mah. 6660 Sok.
34/1 Soyak Siesta Oxygen Sitesi
A-11 Blok D: 6 Karşıyaka/İZMİR
Yorumlar
Yorum Gönder